در اين مقاله نحوه كاشت بذر چغندر در گلدان، مراحل كاشت و شرايط نگهداري اين سبزي زمستاني پرخاصيت را توضيح مي‌دهيم. گياه چغندر به‌آساني در گلدان رشد كرده و به دليل شاخ و برگ زيبايي كه دارد، مي‌تواند به‌عنوان يك گياه دوست داشتني مهمان خانه شما باشد و علاوه بر آن شما را از خواص چغندر دست پرورده خودتان بهره‌مند كند.

مراحل كاشت بذر چغندر در گلدان

۱ـ انتخاب گلدان

براي كاشت بذر چغندر در گلدان نياز به گلدان نسبتاً بزرگ است تا گياه، فضاي كافي براي رشد داشته باشد. مناسب‌ترين گلدان، گلدان سفالي بزرگ است. اندازه و عمق گلداني كه چغندر در آن كاشته مي‌شود حداقل بايد ۳۰ سانتيمتر باشد و براي گرفتن نتيجه بهتر پيشنهاد مي‌كنيم از گلدان‌هاي بزرگ‌تر استفاده كنيد.

۲ـ انتخاب بذر چغندر مناسب

بذر چغندر مناسب را از مراكز فروش محصولات كشاورزي تهيه كنيد. چغندر نيز واريته‌هاي مختلفي دارد كه در طعم، رنگ و طول دوره رشد با يكديگر متفاوت هستند. براي كاشت بذر چغندر در گلدان واريته چغندر گرد (round)، بالز بلاد، ايرلي وندر و دترويت دارك رد را انتخاب كنيد. واريته‌هاي بلند و استوانه‌اي به‌ندرت در گلدان رشد مي‌كنند.

۳ـ آماده كردن و كاشت بذر

گلدان را با خاك لومي يا لومي شني مخلوط با كود پوسيده دامي پر كرده و بذر چغندر‌ها را در عمق ۲ تا ۳ سانتيمتري سطح خاك بكاريد و روي آن را با كمپوست و خاك نرم بپوشانيد. اگر گلدان بزرگي را انتخاب كرده‌ايد، فاصله هر بذر چغندر با بذر ديگر بايد ۵ تا ۱۰ سانتيمتر باشد. همچنين از آنجايي كه بذر چغندر روكش ضخيمي دارد كه منجر به طولاني شدن زمان جوانه‌زني بذر چغندر مي‌شود، براي سرعت بخشيدن به اين روند، مي‌توانيد بذر چغندر‌ها را به مدت يك شب در آب ولرم بدون كلر بخيسانيد. با اين كار روكش بذر چغندر‌ها نرم شده و روند جوانه‌زني تسريع مي‌شود.

۴ـ مراقبت‌هاي بعد از كاشت

بعد از كاشت بذر چغندر، آبياري را به‌طور كامل انجام دهيد تا آب اضافي از زهكش كف گلدان خارج شود و خاك رطوبت كافي براي شروع جوانه‌زني را كسب كند. تا زمان سبز شدن گياه و جوانه زدن بستر كاشت را همواره مرطوب و نه خيس و غرقاب حفظ كنيد. گلدان را در محلي با دريافت نور مستقيم خورشيد قرار دهيد. گياه چغندر ۸ هفته بعد از كاشت و هنگامي كه قطر ريشه به ۲/۵ سانتيمتر رسيد آماده برداشت است. همچنين در طول اين زمان و هنگامي كه برگ‌هاي چغندر به اندازه ۱۵ سانتيمتر بلند شدند، مي‌توانيد برگ‌هاي گياه را برداشت و از آن‌ها در تهيه سالاد و پخت غذا استفاده كنيد.

شرايط نگهداري چغندر در گلدان

خاك

بهترين خاك براي پرورش بذر چغندر خاك لومي شني حاصلخيز با پ.هاش خنثي است كه از زهكش مناسب برخوردار باشد. تركيبي از كمپوست با خاك باغچه و خاك پيت ماس به نسبت برابر نيز براي كاشت اين گياه مناسب است.

نكته: رشد چغندر در خاك‌هاي رسي، متراكم و داراي بافت سنگين با مشكل رو‌به‌رو مي‌شود، زيرا اجازه رشد كافي در اين نوع خاك به ريشه چغندر داده نمي‌شود.

آبياري

گياه چغندر به آبياري متوسط و منظم نياز دارد. لازم است بستر كاشت چغندر همواره مرطوب و نه خيس و غرقاب باشد. دقت كنيد آبياري بيش از اندازه باعث آسيب به گياه و پوسيدگي ريشه خواهد شد.

دما

از لحاظ دمايي چغندر محصول فصل خنك است و مقاوم به سرماست، بنابراين در هنگام كاشت آن در منزل به اين نكته توجه داشته باشيد كه دماي اتاق بيش از اندازه گرم نشود. دماي ۱۵ تا ۲۴ درجه سانتي‌گراد براي كاشت چغندر در گلدان مناسب است و دما‌هاي بالاي ۲۵ درجه سانتي‌گراد، رشد و توسعه رنگ ريشه را كاهش مي‌دهد.

نور

چغندر براي رشد بهينه نياز به نور مستقيم خورشيد دارد. بهترين مكان براي نگهداري و كاشت بذر چغندر در گلدان، قرار دادن گياه در بالكن يا پنجره‌هاي آفتاب‌گير جنوبي است. براي اينكه چغندر‌ها به بيشترين رشد خود برسند، لازم است روزانه حداقل ۸ ساعت نور خورشيد دريافت كنند.

كوددهي

براي اين كه ريشه چغندر شما طعم بهتري داشته باشد، بايد هر دو هفته يك بار به گلدان كود با مقدار كم نيتروژن داده شود و اگر چغندر را براي استفاده از برگ‌هاي آن پرورش مي‌دهيد بايد از كود‌هاي متعادل استفاده كنيد. همچنين كمپوست تفاله چاي كه در خانه تهيه شده است، در تأمين مواد مغذي مناسب براي خاك به‌خوبي عمل مي‌كند.

آفات و بيماري‌ها

آفاتي ماند شته‌ها، سوسك‌ها و بسياري از حشرات مي‌توانند چغندر را تحت تأثير قرار دهند. همچنين بيماري سفيدك سطحي چغندر، سفيدك داخلي، لكه گرد برگ، زنگ چغندر و بيماري پوسيدگي ريشه از مهم‌ترين بيماري‌هاي اين گياه است كه براي مبارزه با آن‌ها مي‌توان از انواع قارچ‌كش‌ها استفاده كرد. با اين وجود توصيه مي‌كنيم اگر قصد كاشت چغندر را در منزل داريد تا حد امكان از سموم استفاده نكنيد تا بتوانيد از مزاياي محصولي سالم برخوردار شويد.

براي خريد بذر چغندر به فروشگاه بذر ظرافت مراجعه فرماييد.

در حدود چهار قرن قبل از ميلاد به خواص درماني چغندر آَشنا بوده و از آن استفاده مي‌كرده‌اند. چغندر به‌طور بومي در ناحيه مديترانه و شرق اروپا وجود داشته است و در حال حاضر در بيشتر نقاط دنيا كشت مي‌شود. چُغُندَر (چگندر، چندر) گياهي از خانوادۀ اسفناجيان با ريشه غده‌اي و قندي و برگ‌هاي درشت و پهن كه مواد غذايي در ريشه‌ي ستبرش اندوخته مي‌شود. چغندر دو نوع است. يك نوع آن چغندر معمولي است به رنگ بنفش تيره و يا قرمز و نوع ديگر آن چغندرقند است به رنگ زرد روشن كه به مقدار بسيار زياد در نقاط مختلف دنيا براي استفاده از شكر آن كشت مي‌شود. چغندر گياهي يك‌ساله تا چندساله است. در سال اول برگ‌هاي روزت با دم برگ نسبتاً طولاني توليد مي‌كند و در سال دوم به فاز زايشي مي‌رود. اغلب گياهان اين خانواده هالوفيتوپساموفيت هستند و داراي اهميت اكولوژيكي و اقتصادي مي‌باشند. خانواده Chenopodiaceae عمدتاً علفي و يك‌ساله‌اند ولي در ميان آن‌ها انواع چندساله، درختچه‌اي و بندرت درختي هم مشاهده مي‌شود. ساكارز در برگ‌هاي بزرگ چغندر در هنگام روز ساخته مي‌شود و شب به ريشه مي‌رود در آنجا ذخيره مي‌گردد و طبقه‌هاي ريشه كلفت مي‌گردد. رنگ ريشه‌هاي چغندر ممكن است زرد يا سفيد يا سرخ تيره باشد. چغندر در سال اول توليد ريشه متورم و ضخيم و مغزدار مي‌كند كه پر از مواد غذايي است و در سال دوم توليد ساقه سفت گل دهنده و بذر مي‌نمايد. گرده‌افشاني با باد و يا حشرات انجام مي‌گيرد.

چغندر لبويي را به خاطر ريشه‌هاي شيرين آن مي‌كارند و به‌عنوان پيش‌غذا و در سالاد و برخي از غذاها استفاده مي‌شود، چغندر لبويي گياهي دوساله بوده، در سال اول كاشت، چغندر توليد ريشه مي‌كند و در همان سال قابل‌برداشت است و در سال دوم توليد گل و بذر مي‌كند و مواد قندي به ساقه‌هاي آن مي‌رود و در نتيجه برگ‌هاي شيرين‌تري به وجود مي‌آورد. چغندر لبويي در هر آب و هوايي رشد مي‌كند ولي هواي خنك را ترجيح مي‌دهد و بهترين رشد را دارد. چغندر لبويي روزبلند بوده به اين معنا كه طول روز نبايد كمتر از ۱۰ ساعت باشد تا محصول مرغوب‌تري را توليد كند. لبو همان چغندر پخته‌ است. در زبان آشور و بابل چغندر را لپتو مي‌خوانده‌اند و در آرامي لپتا و ليپتا مي‌ناميده‌اند و بعيد نيست كه اصل لبوي فارسي همين باشد.

كاشت بذر چغندر در گلدان

چغندر به‌سادگي در گلدان رشد مي‌كند و علاوه بر ريشه خوراكي آن به خاطر برگ‌هاي زيبايش گلدان جذابي را به وجود مي‌آورد. قطر ريشه چغندر حدوداً از ۳ تا ۷ سانتي‌متر بوده و طول برگ‌هاي آن گاهي به ۳۰ سانتي‌متر نيز مي‌رسد. انشعابات اطراف ريشه متورم گاهي به ۹۰ سانتي‌متر نيز توسعه پيدا مي‌كنند. مكان نگه‌داري چغندر بايد نورگير و داراي آفتاب مستقيم باشد. خاك گلدان و محل كشت نبايد خيلي سنگين (فشرده) يا خيلي سبك باشد، چغندر در اين خاك‌ها بدفرم مي‌شود. چغندر تحمل خشكي را دارد ولي بهتر است هميشه سطح خاك مرطوب باشد و آبياري بعد از خشك شدن كامل خاك انجام شود. بهتر است قبل از كاشت بذر چغندرها را به مدت ۱۲ تا ۲۴ ساعت در آب خيس كنيد، چغندر را معمولاً از اوايل بهار تا اواسط پاييز مي‌كارند ولي بهترين زمان براي كاشت بهاره، دو هفته قبل از آخرين سرما و براي كاشت پاييزه يك ماه قبل از شروع سرما است.

بهتر است گلدان بزرگي را براي كاشت انتخاب كنيد تا فضاي كافي براي رشد ريشه باشد. گلدان را با خاك نيمه سبك و نسبتاً غني پر كنيد. تركيب خاك باغچه و خاك‌برگ يا كود دامي پوسيده مناسب است. مي‌توانيد از خاك‌هاي آماده همانند كمپوست نيز استفاده كنيد. استفاده از خاك‌هاي آماده محصول ايده آل را تضمين مي‌كند. بذرها را در عمق ۳ تا حداكثر ۴ سانتي‌متر قرار دهيد و بر روي آن خاك نرم بريزيد و گلدان را آبياري كنيد. طوري آبياري نكنيد كه بذرها جابجا شود. چغندر را معمولاً به خاطر ريشه آن مي‌كارند به همين دليل فاصله بين بذرها بايد ۱۵ تا ۳۰ سانتي‌متر باشد تا ريشه‌هاي خوش‌فرم و ايده آلي داشته باشيم. اگر چغندر را به خاطر مصرف برگ‌هاي آن مي‌كاريد مي‌توانيد فاصله بذرها را ۱۰ سانتي‌متر يا كمي كمتر در نظر بگيريد. بذر چغندر بعد از گذشت ۳ تا ۵ روز جوانه مي‌زند. دماي ايده آل براي كاشت چغندر لبويي ۱۶ تا ۱۸ درجه است. بعد از گذشت ۵۰ تا ۶۰ روز از كاشت بذر چغندر لبويي قرمز تيره، آماده برداشت است. برگ‌ها را هنگامي‌كه به ارتفاع ۱۰ تا ۱۵ سانتي‌متر مي‌رسند و ريشه‌ها را در قطر ۳ تا ۵ سانتي‌متر برداشت مي‌كنند. (ريشه‌ها بعد از گذشت ۳ تا ۴ ماه آماده برداشت هستند)

كاشت بذر چغندر در باغچه

چغندر لبويي را در مناطق سرد و معتدل اوايل اسفند و در مناطق گرم اواخر تابستان و شهرهاي گرمسيري كه زمستان‌هاي گرمي دارند در اواخر پاييز اقدام به كاشت چغندر مي‌كنند. مرحله اول آماده‌سازي زمين كاشت است. ابتدا مقداري كود دامي پوسيده بر بستر كشت ريخته و خاك را زيرورو كنيد تا نرم و يكنواخت شود. خاك چغندر لبويي بايد داراي زهكشي خوبي باشد. خاك‌هاي سنگين باعث بدفرم شدن ريشه مي‌شود. اگر هنگام كاشت چغندر لبويي در اوايل بار با شرايط خاصي روبرو شويم و سرما براي مدت طولاني ادامه داشته باشد ممكن است به گل (بذر) برود. قبل از كاشت بهتر است بذرها به مدت ۱۲ تا ۲۴ ساعت در آب خيس بخورد. بذرها را در عمق ۳ تا ۴ سانتي‌متري بكاريد و بر روي آن خاك نرم بريزيد تا قبل از جوانه‌زني نبايد اجازه دهيد خاك كاملاً خشك شود. آبياري‌هاي اوليه بايد به‌آرامي صورت پذيرد تا بذرها جابجا نشود. جوانه‌زني معمولاً در شرايط مناسب و طي ۳ تا ۵ روز اتفاق مي‌افتد. چغندر را معمولاً به دو صورت دست پاش و رديفي مي‌كارند.

روش دست پاش

در روش دست پاش بذرها را به‌طور يكنواخت بر روي سطح خاك ريخته و بر روي آن خاك نرم مي‌ريزيم يا با شن كش سطح خاك را زيرورو مي‌كنيم تا بذرها زير خاك برود. بعد از رشد چغندرها و هنگامي‌كه طول جوانه‌ها به ۷ سانتي‌متر رسيد اقدام به تنك كردن (حذف بوته‌هاي اضافه و كاهش تراكم چغندر) مي‌كنيم. به اين صورت كه تربچه‌ها را با فاصله ۸ تا ۱۰ سانتي‌متر در نظر مي‌گيريم و گياهاني كه در بين آن‌ها روييده‌اند را حذف مي‌كنيم.

روش كاشت رديفي

در اين روش فاصله رديف‌ها را ۳۰ تا ۴۵ سانتي‌متر و فاصله بين بوته‌ها را ۸ تا ۱۰ سانتي‌متر در نظر مي‌گيريم. همانند روش قبل بذر چغندر ر ا در عمق ۳ تا ۴ سانتي‌متر مي‌كاريم. آبياري چغندر بايد به گونه‌اي باشد كه سطح خاك خشك نشود و غرق آبي هم نباشد. زمين كاشت چغندر لبويي بايد عاري از هر گونه علف هرز باشد. برداشت چغندر لبويي هنگامي فرا مي‌رسد كه قطر آن بين ۳ تا ۵ سانتي‌متر باشد، البته تا قطر ۷ سانتي‌متر نيز قابل‌قبول است ولي بيشتر از اين باعث سخت شدن و خشبي شدن شده و از كيفيت آن مي‌كاهد و به پوكي ريشه‌ها مي‌انجامد.

خواص چغندر

۱-چغندر خوب آن است كه زياد در خاك نمانده باشد زيرا چغندري كه زياد رسيده باشد سفت مي‌شود.

۲-طبع چغندر گرم و تر است.

۳-رنگ ارغوانى چغندر به دليل وجود تركيبى به نام بتاسيانين است كه خاصيت ضد سرطانى داشته و از بروز سرطان‌ها به‌خصوص سرطان كولون جلوگيرى مي‌كند.

۴-فيبر زياد موجود در آن، موجب كاهش سطح كلسترول خون و كاهش خطر بروز سكته‌هاي قلبي در بيماران قلبي است.

۵-مصرف لبو از بروز جذام جلوگيري مي‌كند.

۶-پخته اين گياه، رعشه را معالجه مي‌كند و بسيار آرامش‌بخش است.

۷-لبو براي مغز و اعصاب مفيد است

۸-آب لبوي خام براي التهاب مثانه، رفع يبوست مفيد است و علاوه بر آن اين گياه داراي ويتامين‌هايي است كه اشتهاآور است.

۹-مصرف لبو لكه‌هاي سفيدي كه در پوست بدن پديد آمده و موجب مرض پيسي مي‌شود را از بين مي‌برد.

۱۰٫ چغندر لبويي براي درد مفاصل و نقرس مفيد است

۱۱٫ شيره چغندر سيستم گردش خون را بهبود مي‌بخشد و سيستم ايمني بدن را ارتقاء مي‌دهد

۱۲٫ توليد گلبول‌هاي قرمز خون

۱۳٫ قرار دادن دست و پاي ترك‌خورده در آب گرم شده برگ چغندر، موجب برطرف شدن عارضه مي‌شود

۱۴٫ ضماد برگ چغندر با عسل جهت رفع طاسي و زگيل مؤثر است و چنانچه با حنا مصرف شود براي روياندن مجدد مو و نكويي آن تأثير به سزايي خواهد داشت.

۱۵٫ كمك به حفظ سلامت سلول‌ها

۱۶٫ كمك به حفظ سلامت كل بدن

۱۷٫ شستشوي سر با جوشانده برگ چغندر، شوره و چربي مو را از بين مي‌برد و ضد شپش است.

۱۸٫ كمك به جذب بهتر بسياري از مواد مغذي

۱۹٫ كمك به درمان يبوست دائمي

۲۰٫ شستشوي معده

۲۱٫ چغندر لبويي حاوي مقدار زيادي عناصر معمولي و كمياب همچون پتاسيم، گوگرد، يد، آهن و مس است

۲۲٫ مقوي براي كودكان و خانم‌هاي ضعيف

۲۳٫ چغندر قرمز يا لبو به دليل داشتن فيبر فراوان كه خاصيت كاهش چربي خون را دارد و همچنين اسيد فوليك، بهتر است در سبد غذايي بيماران قلبي و زنان باردار قرار بگيرد.

۲۴٫ درمان‌كننده التهاب مجاري ادرار است.

۲۵٫ براي درمان التهاب مثانه و بواسير مفيد است

۲۶٫ خوردن چغندر پخته، براي رعشه مفيد است خصوصاً اگر برگ آن سرخ‌رنگ باشد.

۲۷٫ چغندر مخلوط با آب هويج دفع‌كننده سنگ كيسه صفراست.

۲۸٫ برگ چغندر خام ورم طحال را بهبود مي‌بخشد

۲۹٫ آب چغندر بهترين نوشابه و تقويت‌كننده بدن و دافع سموم بدن است (براي تهيه شربت چغندر، با آبميوه گيري آب سه تا چهار عدد چغندر خام را بگيريد و آن را با يك ليوان آب‌معدني مخلوط كنيد).

۳۰٫ لبو همچنين نقش بسزايي در درمان و پيشگيري از كبد چرب و كاهش چربي خون دارد.

۳۱٫ خواص آنتي اكسيداني لبو براي پيشگيري از سرماخوردگي و تقويت سيستم ايمني مفيد است و همچنين در پيشگيري از آلزايمر و پاركينسون نقش دارد.

براي خريد بذر چغندر به فروشگاه بذر ظرافت مراجعه فرماييد.